Bio verhaal

Voeding

Voedsel bestaat uit allerlei verschillende voedingsmiddelen zoals, brood, yoghurt, kaas en nog veel meer. Voedingstoffen zijn stoffen die in voedingsmiddelen zitten. Brood bijvoorbeeld bestaat uit zetmeel, water, mineralen en vitamines. Op een voedingsmiddel zit meestal een etiket en daar op kan je zien welke stoffen er in zitten. Je hebt zeven verschillende voedingstoffen en dat zijn suikers, zetmeel, vetten, eiwitten, mineralen, vitamines en water, deze voedingstoffen worden in drie groepen verdeelt, waaronder energieke stoffen, bouwstoffen en beschermende stoffen. Energieke stoffen zorgen ervoor dat je kan bewegen en dat je lichaam warm blijft, suikers, zetmeel en vetten horen bij deze groep. Bouwstoffen zorgen voor de groei van je lichaam en daar horen de stoffen eiwitten, mineralen en water bij. Vitamines en mineralen horen bij de beschermende stoffen, die ervoor zorgen dat je bepaalde ziektes niet krijgt.

Het is bij de meeste mensen zo dat ze drie maaltijden per dag eten, maar ze eten ook tussendoortjes. Je hebt gezonde tussendoortjes maar ook ongezonde. Gezonde tussendoortjes zijn bijvoorbeeld groente, fruit, sultana, mueslireep of een plak ontbijtkoek. Voorbeelden van ongezonde tussendoortjes zijn  chocolade, chips en koek.  In deze tussendoortjes zitten veel energierijke stoffen, zoals suiker en vet, van al die stoffen verdwijnt je eetlust. Je hebt dan minder trek in het avondeten en je eet dan te weinig groente, brood en vlees. Bovendien krijg je gaatjes in je tanden als je teveel suiker eet plus je wordt snel dik als je al die vetten en suikers binnenkrijgt. Te veel vet kan je niet alleen dikker maken, maar het kan je kans of hart-vaat ziekten verhogen. Je hebt twee verschillende soorten vet: onverzadigd vet en verzadigd vet. Verzadigd vet zit vooral in chocola, vet vlees en roomboter, dat verhoogt je cholesterolgehalte in je bloed. Cholesterol is een soort vet dat in de binnenkant van je bloedvaten kan gaan zitten en dan kan er niet zo makkelijk bloed doorheen stromen. En zo heb je dus sneller kans op hart-vaat ziekten. Onverzadigde vetten zijn juist cholesterolverlagend, ze zitten in vette, noten en pinda’s.

Je eet pas gezond als je zoveel mogelijk gevarieerd eet, want dan krijg je van elke voedingsstof genoeg binnen. De bekende schijf van vijf kan je daarmee helpen, deze schijf bestaat uit vijf vakken, waarbij elke vak een groep voedingsmiddelen is. In de vijf vakken staan:

–      Groente en fruit

–      Vlees, vis, ei en zuivel

–      Brood, pasta en aardappelen

–      Olie en vetten

–      Vocht                          

Als je iedere dag iets uit deze vakken uit eet je gezond, maar je moet het natuurlijk wel variëren. Als de vak groter is, dan betekent het dat je daar meer moet eten. Het is heel belangrijk voor je dat je goed drinkt en daarom hebben ze ook een vak vocht. Als je niet genoeg eiwitten, mineralen en vitamines binnenkrijgt, dan kan je grotere kans hebben op gebreksziekten. In bijvoorbeeld arme landen hebben zijn er veel mensen met gebreksziekten, omdat ze niet genoeg voedingsstoffen binnenkrijgen en ze eten te eenzijdig, doordat er niet zoveel keuze in het voedsel is. Hierdoor kan het lichaam veel vochtophoping krijgen en daardoor krijg je een opgezette buik, dat zie je vaak bij arme kindjes in Afrika. Niet alleen arme mensen kunnen gebreksziekten krijgen, maar ook gewoon normale mensen, ieder mens kan het krijgen. Als je te weinig vitamines a eet, kan je last krijgen van nachtblindheid ( je ziet dan in het donker bijna of helemaal niets) en als je een groot tekort aan vitamine A hebt, dan kan je hoornvlies aangetast worden en wordt het troebel. Dat kan blindheid als gevolgen hebben. Vooral kinderen kunnen snel de Engelse ziekte krijgen, door tekort aan vitamine D en daardoor kan er niet voldoende kalk afgezet worden inde botten. De botten blijven dan zacht en kunnen ze krom groeien, dat kan x of o benen als gevolg hebben, waardoor je minder snel dan normaal groeit. In de schijf zelf staan nog vijf tips die je helpen om elke dag gezond eten te kiezen. Voedselveiligheid is een term om de veiligheid en de onveiligheid van voedsel aan te geven. Onder voedselveiligheid vallen het voorkomen van voedselallergie, bederving en voedsel allergieën.

kind met een opgezwollen buik

 

Het eten dat je in je mond stopt, legt een hele weg af door je lichaam. Tijdens deze tocht worden belangrijke voedingsstoffen door het lichaam opgenomen en
de onverteerbare voedselresten verlaten het lichaam. De spijsvertering wordt in de volgende zeven stappen uitgelegd.

De mondholte, in de mondholte word je voedsel gekauwd met behulp van speeksel. Het speeksel zorgt ervoor dat het voedsel gladder en sappiger wordt, waardoor je het makkelijker door kan slikken. Het speeksel bevat een belangrijk enzym, dat zetmeel kan afbreken.

De slokdarm, zodra het voedsel wordt doorgeslikt komt het in de slokdarm terecht, dat is een gespierde buis van ongeveer 30 centimeter lang. De slokdarm verbindt de keelholte met de maag, de spieren in de slokdarmwand zorgen voor een actief vervoer van voedsel. Bij de overgang van de slokdarm en de maag zit een belangrijk spiertje en dat spiertje heet het sluitspiertje. Dat spiertje zorgt ervoor dat de inhoud van de maag niet terug omhoog kan stromen.

De maag, in de maag wordt het voedsel voorbereidt voor de vertering. In de bovenste deel van de maag wordt er maagsap aan de voedselbrij toegevoegd. Het maagsap bevat zoutzuur en spijsverteringsenzymen, die zijn heel belangrijk voor een goede vertering. Het onderste deel van de maag, kneedt de inhoud van de maag fijn, door de spieren in de maagwand. De maagsap wordt goed met het voedsel vermengd en via het sluitspiertje wordt de maaginhoud aan de eerste deel van de dunne darm gegeven.

De dunne darm, in de dunne darm  worden spijsverteringssappen uit de alvleesklier galsap aan het voedsel toegevoegd. De dunne darm is ongeveer 5 meter lang. Voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm in het bloed opgenomen, de dunne darm is erg gerimpeld en heeft vingerige uitsteeksels. Hierdoor heeft de dunne darm een grote oppervalkte, die is ook nodig voor de opname van de voedingsstoffen.

De lever, de lever zet voedingsstoffen om in bruikbare energie en zorgt er voor dat schadelijke gifstoffen onschadelijk worden. De lever zorgt ook voor de aanmaak van galsap en dat wordt via de galwegen naar de galblaas vervoerd.

De galblaas, de galblaas is een tijdelijke plaats voor het galsap, als er vet in de dunne darm terecht komt, dan trekt de galblaas samen en zo wordt galsap aangegeven aan de dunne darm. Galsap is nodig voor de vertering van vetten.

De alvleesklier, in de alvleesklier worden spijsverteringssappen aangemaakt en die worden afgegeven aan de dunne darm. Deze sappen zijn nodig voor de vertering van eiwitten, vetten en suikers.

De dikke darm, via de dunne darm komen de onverteerbare voedselresten in de dikke darm. Op dat moment is de ontlasting (uitwerpselen van de mens) nog heel dun, waterdun. In de ontlasting worden zouten en vocht toegevoegd, hierdoor wordt de ontlasting ingedikt. In het laatste deel van de dikke darm, wordt de ontlasting tijdelijk opgeslagen, dat deel noemen we endeldarm. Als de endeldarm vol is, krijg je een signaal en dan moet je naar het toilet.

 

 

Energie

Je lichaam gebruikt constant energie als je eet, beweegt, leert en zelfs als je slaapt. De hoeveelheid energie die je nodig hebt hangt ook af van wat voor activiteit je doet, je geslacht en je leeftijd. De energie die je nodig hebt haal je uit energierijke stoffen die in je voedsel zitten. Koolhydraten (is een verzamelnaam voor zetmeel, suikers zoals glucose en gewone suiker), en vetten zijn energierijke stoffen. Deze stoffen zitten bijvoorbeeld vooral in volkoren brood, volkoren pasta, chocolade, roomboter, aardappelen en slaolie. De hoeveelheid van energie in voedingsmiddelen worden met twee eenheden aangegeven. De kilojoule (kJ) en kilocalorie (kCal), hoe meer kilojoules in je eten zit hoe meer energie in je eten zit. Als je lichaam meer kilojoules verbruikt, dan heb je juist meer energie rijke stoffen nodig. Hieronder zie je twee plaatjes die aangeven hoeveel kJ en Kcal mannen en vrouwen nodig hebben, hier zie je duidelijk veel verschillen.

vrouw

man

                                                                                                                 

 

 

 

                                                     

 

Overgewicht en ondergewicht

Als je teveel energierijke stoffen eet kan je overgewicht krijgen, om het juiste gewicht te houden moet je precies genoeg energierijke stoffen eten. Als je er minder van eet heb je kans op ondergewicht. Als je zware overgewicht hebt dan heb je kans op ziektes zoals hart en vaatziektes, suikerziekte/diabetes en obesitas. Maar je kan natuurlijk ook ondergewicht hebben, dan ben je te mager. Zelfs bij ondergewicht kan je kans hebben op ziektes zoals anorexia, boulimie en diabetes mellitus. De Body Mass Index (BMI) geef beeld van een schatting van je gezondheidsrisico van het gewicht van je lichaam.  Bij de tabel hieronder kan je zien of je lichaam een gezond gewicht heeft, door je lengte bij je gewicht te zoeken.

BMI grafiek

Cellen

Je lichaam is opgebouwd uit cellen, die cellen zijn zo klein dat je ze alleen door een microscoop ziet. De mensen heeft wel vijftig verschillende soorten cellen , bijvoorbeeld de zenuwcel, rode bloedcellen, eicel, zaadcel, botcellen en spiercellen.  In een cel worden allerlei stoffen gemaakt en afgebroken, de celkern regelt alles wat er binnen en buiten een cel gebeurt, een cel zelf is gevuld met cytoplasma. Een cel heeft ook een celmembraan,  dat zorgt er voor dat het de inhoud daarvan bij elkaar houdt, maar het is niet helemaal dicht want er kunnen nog vele stoffen in en uit de cel kom. Om nieuwe cellen te maken heeft je lichaam bouwstoffen nodig , zoals water, eiwitten en mineralen.  Voorbeelden van mineralen zijn kalk en ijzer, kalk zorgt voor botcellen en ijzer zorgt voor rode bloedcellen. Je lichaam ook bouwstoffen nodig voor als je niet meer groeit, maar wel voor onderhoud. Bij onderhoud worden versleten en beschadigde cellen vervangen en wordt water aangevuld.

cel

 

Vegetariërs en veganisten

Er zijn ook mensen die geen vlees en daar hebben ze allemaal een eigen reden voor, de een heeft zijn geloof en de ander vindt het gewoon zielig. Door het eten van vlees en vis krijg je heel veel eiwitten binnen, maar als je een vegetariër of veganist bent dan kun je deze eiwitten ook binnenkrijgen, maar dat gaat wel op een andere manier. Vegetariërs zijn tegen het doden van dieren als voedsel voor de mens en/of ze vinden de manier waarop slachtdieren in hun bio-industrie worden gehouden niet goed en erg dieronvriendelijk. Zij halen eiwitten gewoon uit melkproducten en eiwitrijk plantaardig voedsel (bijv. peultjes, vruchten, tahoe en granen). Zo voorkomen zij dat ze tekort komen aan die bouwstoffen. Veganisten zijn wat strenger met hun voedsel dan vegetariërs, zij gebruiken helemaal niks van dieren. Ze eten dus ook geen melkproducten, eieren, honing en gebruiken zelfs geen leren kleding. Zulke mensen gebruiken alleen plantaardig voedsel waar veel eiwitten in zitten.

Diëtiste

Je hebt vast wel eens gehoord van een dieet of een diëtist(e) en het heeft allebei met elkaar te maken. Een dieet is een vastgestelde schema, waarin staat wat iemand moet/mag eten. Zo’n dieet wordt gemaakt door een diëtist(e), hij/zij bepaald wat er gegeten mag worden, maar ze zorgen er ook voor dat de ‘patiënt’ de nodige stoffen binnen krijgt die hij/zij nodig heeft. In een dieet staat niet alleen wat iemand mag eten er staat ook in wat iemand niet mag eten. Mensen doen aan een dieet als overgewicht hebben, last hebben van ondergewicht of ze willen gewoon wat kilo’s kwijt, maar er zijn ook mensen die een bepaald dieet nodig hebben voor bijvoorbeeld een sport. Daar kan een diëtist(e) je heel goed mee helpen, want ze kan er voor zorgen dat je de juiste energie rijke stoffen binnenkrijgt en dat je je nog steeds gezond en fit voelt, zij/hij zorgt er voor dat je voeding is afgestemd op je trainingsschema. Een dieet hoef je niet altijd door een diëtist(e) te laten maken, je kan tegenwoordig duizend verschillende diëten vinden op het internet en er zijn vele boeken waar diëten in staan. Diëtisten kunnen op verschillende plekken werken zoals in het ziekenhuis, er zijn mensen die bijvoorbeeld een ziekte hebben, dus zij mogen bepaalde voedingstoffen niet binnenkrijgen. Een diëtist maak dan een dieet voor je, waarin je de juiste (hoeveelheid) voedingsstoffen binnenkrijgt. Veel bekende sterren huren diëtisten in om er voor te zorgen dat ze er goed, fit en gezond blijven uitzien en dan wordt je meestal als diëtist(e)zeer goed betaald!

Voedselovergevoeligheid  

Maar je moet niet al te snel denken, dat als  je gezond eet  dat je alles mag eten. Er zijn mensen die bepaalde voedingsmiddelen niet mogen eten, omdat er een stoffen of meerdere stoffen in zitten die je hij/zij niet op de goede manier kunnen verwerken. Zulke mensen kunnen dan een bepaalde reactie op de stoffen hebben. Er zijn bijvoorbeeld heel veel mensen die een glutenallergie hebben, daarom moeten zij op alles wat ze eten opletten. Als je gluten eet dan kan je last krijgen van oververmoeidheid, buikpijn, diarree,  jeukende eczeem of een loopneus, bij iedereen is het anders. Als je zo overgevoelig voor bepaalde stoffen bent, dan noem je dat voedselovergevoeligheid of voedseltolerantie. Mensen die dat hebben, hebben dus last van bepaalde voedingsstoffen, die andere mensen normaal wel gewoon kunnen eten.  De klachten van glutenallergie ontstaan doordat de darmen de stoffen niet kunnen verdragen en zo beschadigen ze, als het heel erg is dan kunnen ze nauwelijks verteren en dan krijg je klachten zoals buikpijn, moeheid en groeiachterstand. Producten zoals chocola en sinaasappels zorgen voor het vrijkomen van prikkelende stoffen in het bloed, dan kan je last krijgen van jeukende huid, ogen of een loopneus.

Mensen met een glutenallergie moeten gewoon goed opletten op wat ze eten en natuurlijk bestaan er ook glutenvrije voedingsmiddelen. Meestal houden ze een voedseldagboek bij, waarin ze nauwkeurig opschrijven wat ze hebben gegeten of wat ze gedronken hebben.  In dat dagboek kun je dus ook zien waar je wel of niet tegen kan, je ontdekt steeds wat meer over jezelf. Mensen met overgevoeligheid kunnen er overheen groeien, omdat te ontdekken dat iemand na een aantal jaren een bepaalde voedingsmiddel weer eens eten.  Als ze de klachten niet terugkomen dan is de overgevoeligheid weg, maar het kan ook weer terug komen. Natuurlijk heb je ook mensen die het hun hele leven lang zullen hebben en nooit vanaf komen.

Glutenvrij pasta

Voedselziekten

Ziekte van Crohn                

De ziekte van is een chronische darm ontsteking, je darm kan dan flink aangetast worden. Er kunnen zweren in de darmwand ontstaan en die zijn moeilijk te genezen. Bij een aanval kun je klachten zoals misselijkheid, krampen, diarree en minder eetlust zijn, een aanval kan wel weken duren. De oorzaak van de ziekte is nog niet helemaal bekend, toch zijn er een aantal punten die invloed hebben zoals erfelijkheid, het afweersysteem en het eetpatroon. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen de klachten verergeren, maar bij elke patiënt kan het vetschillen en dat geldt ook voor de ontstekingen op verschillende plekken. Voor de meeste patiënten gelden vet, alcohol, voedingsvezels en melkproducten de klachten juist verergeren.  Juist deze voedingsmiddelen omdat ze moeilijk te verteren zijn, zeker tijdens aanvallen kun je dit soort voedingsmiddelen laten staan en het helpt ook om kleine porties te eten, omdat makkelijker te verteren is. Samen met een diëtist(e) kunnen patiënten een dieet opstellen, waarbij ze genoeg voedingstoffen binnen krijgen die ze nodig hebben.

 

PKU         

PKU is een erfelijke stofwisselingsziekte, je stofwisseling is het omzetten, vormen en verwerken van stoffen in je lichaam voor opbouw van weefsel zoals spieren en botten. Ziekteverschijnselen kunnen ontstaan, als een bepaalde stof niet meer kan worden omgezet of gevormd en dan heb je kans op een stofwisselingsziekte oftewel PKU. Als je deze ziekte hebt dan heb je een heel streng dieet, je mag helemaal geen vlees, vis, kaas, eieren, melk, brood en chocola. Ook bij deze ziekte wordt er samen met een diëtist(e) een speciaal dieet gemaakt., als je je er niet aan houdt kan er een hersenbeschadiging optreden. Ook moet er speciale pillen geslikt worden. Je lichaam kan eiwit in bepaalde voedingsmiddelen niet helemaal afbreken en als je toch eiwitten binnenkrijgt kan het tot zwakzinnigheid leiden. PKU is best een zeldzame ziekten, maar de gevolgen ervan zijn heel erg. Daarom worden veel baby’s nadat ze geboren zijn een screentest op PKU, doormiddel van een hielprik. Zo kunnen de doktoren zien of je PKU hebt of niet en als je dat wel hebt dan moet je je al vanaf je geboorte aan streng eiwitarm dieet houden. Groente, fruit en aardappelen mogen wel gegeten worden, maar met mate en het moet tot op de gram afgewogen worden. Omdat je bij zo’n eiwitarm dieet niet altijd benodigde voedingstoffen binnenkrijgt, nemen PKU patiënten ook preparaten in. In preparaten zitten voedingstoffen die je nodig hebt voor de groei van je lichaam en de ontwikkeling van je hersenen.

 

Suikerziekte    

Suikerziekte is ook een stofwisselingsziekte, het wordt ook wel diabetes genoemd. Als je suikerziekte hebt kan je een verhoogde bloedsuikerspiegel hebben, dan heb je teveel glucose in je bloed. Je lichaam heeft glucose nodig als brandstof, maar bij diabetespatiënten nemen de lichaamscellen de glucose niet of te weinig op. Door de overschot aan glucose, wordt dat overschot eruit geplast. Door het uitplassen van dat overschot, krijg je veel dorst en je wordt ook vaak moe en futloos, dat komt omdat je dan tekort aan brandstof hebt. Je  bloedvaten kunnen beschadigen door het hoge gehalte aan glucose in het bloed, zo kunnen ze makkelijker dichtslibben met cholesterol. Als je diabetes/suikerziekte hebt, heb je meer kans op hart-vaat ziekten. Bij deze ziekte hoort er natuurlijk ook een dieet en een diëtiste bij, samen met een diëtist wordt geholpen aan het veranderen van het eetpatroon. Er zijn drie belangrijke dingen waarop je moet letten bij het eten en drinken.

1) Opletten op de hoeveelheid suiker en koolhydraten die je lichaam binnenkrijgt. Op een voedingslijst staan gegevens over de hoeveelheid koolhydraten per voedingsmiddelen.

2) Kleinere porties eten op meerdere momenten, daardoor schommelt de bloedsuikerspiegel minder.

3) Niet teveel verzadigde vetten eten, zodat er niet te veel cholesterol in je bloed terecht komt.

bloedsuiker meter

Fotosynthese

Fotosynthese betekent letterlijk ‘suikers maken met behulp van licht’. Van water en kooldioxide maakt een plant met behulp van zonlicht suikers. Hierbij komt als “afval” zuurstof vrij. Het belangrijkste stuk wat een plant nodig heeft bij het maken van zuurstof en suiker is het bladgroen. Planten zijn groen omdat ze in hun bladeren allemaal groene korrels hebben zitten. Dit zijn bladgroenkorrels of, met een wetenschappelijk woord, chloroplasten. In deze korrels vind de fotosynthese plaats, de bladgroenkorrels zijn het belangrijkste punt waar deze gebeurtenis plaats vindt.Bladgroenkorrels of chloroplasten zijn organellen die gevonden worden in planten en eukaryotische algen. Bladgroenkorrels hebben een belangrijke functie bij de fotosynthese in een plant. In de bladgroenkorrels wordt het zonlicht opgevangen en verwerkt. In de thylakoïden in het chloroplast vindt de fotosynthese plaats. De vloeistof die de rest van de chloroplast opvult heet het stroma. Daarnaast zitten er nog zetmeelkorrels in de chloroplast.